رئیس‌جمهور آمریکا در پاسخ به پرسش یک خبرنگار که «چقدر نگران توافق راهبردی ایران و چین هستید؟» گفت: «من یک سال است نگران آن هستم». این عبارت بایدن سلسله‌ای از تحلیل‌های رسانه‌های آمریکایی در نقد سند همکاری ۲۵ساله ایران و چین را به دنبال داشت؛ سندی که به اذعان کارشناسان و رسانه‌های غربی و شرقی، راهبردی مهم برای بی‌اثر کردن تحریم‌های آمریکا علیه کشورمان است. 

آیپک: توافق ایران و چین اهرم‌های آمریکا را تضعیف می‌کند

در آمریکا گروه لابی‌گران حامی اسرائیل موسوم به «آیپک» از این توافق ابراز نگرانی کرده و در بیانیه‌ای نوشته است: «مشارکت بین چین و ایران زنگ خطر جدی برای منافع ایالات متحده و امنیت ملی خواهد بود و اهرم‌های فشار آمریکا برای حل نگرانی‌های مرتبط با ایران در زمینه برنامه هسته‌ای، فعالیت‌های موشک‌های بالستیک و تجاوزهای منطقه‌ای را تضعیف می‌کند». منظور آیپک از «اهرم فشار» همان تحریم‌های آمریکا علیه ایران است که رسانه‌های این کشور معتقدند با اجرایی شدن توافقات ایران و چین به‌شدت کم اثر خواهد شد. دراین‌باره روزنامه واشنگتن تایمز نوشت: نشانه‌های واضحی از فروپاشی تحریم‌ها وجود دارد از جمله جسارت چین در امضای چنین قراردادی با ایران! پایگاه خبری گلوبال تایمز هم این توافق را مصداق توافق «برد – برد» برای ایران و چین و شکست برای آمریکا توصیف کرده است. اندیشکده شورای سیاست خارجی آمریکا نیز بر این باور است توافق راهبردی ۲۵ساله به‌وضوح جمهوری اسلامی را در رأس رسالت منطقه‌ای چین قرار می‌دهد، آن‌هم به گونه‌ای که در نهایت به تقویت چشمگیر حکومت حاکم بر تهران منجر شود. بلومبرگ در گزارشی در این‌باره نوشته است: قرارداد ۲۵ساله با چین به تقویت اقتصاد ایران در برابر تحریم‌ها کمک می‌کند. 

شمخانی: نگرانی جو بایدن از این سند کاملاً بجاست

یکی از مسائلی که پس از امضای این توافق حاشیه زیادی ایجاد کرد، مسئله محرمانه‌ماندن متن سند امضاشده بود. رضا نصری، کارشناس مسائل بین‌المللی و از تحلیلگران مدافع برجام معتقد است: تجربه هر دو کشور ایران و چین در سال‌های اخیر نشان داده هرچه جزئیات یک پروژه برای دولت آمریکا آشکارتر باشد، در کارشکنی و ممانعت از تحقق آن پروژه توفیق بیشتری خواهد داشت. در محافل صهیونیستی نیز واکنش عاموس یادلین، رئیس پیشین دستگاه اطلاعات نظامی رژیم صهیونیستی از مهم‌ترین موضع‌گیری‌های انجام‌شده بود. وی اعلام کرد: «یکی از نگران‌کننده‌ترین بندهای توافق ایران و چین همکاری‌های اطلاعاتی دوطرف است، چین در این حوزه پیش از این ورودی نداشته است». همچنین به نوشته تایمز آو اسرائیل «قرارداد ایران و چین از نفوذ آمریکا در منطقه می‌کاهد».

علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان با اشاره به دلواپس شدن جو بایدن، امضای این سند را بخشی از سیاست مقاومت فعال ایران دانست و عنوان کرد: «نگرانی بایدن کاملاً درست است، شکوفایی همکاری‌های راهبردی در شرق، افول آمریکا را تسریع می‌کند». 

پیامدهای هولناک توافق به روایت وال استریت ژورنال

اما شاید یکی از مهم‌ترین واکنش‌ها به این توافق، یادداشت مشترک سردبیران روزنامه «وال استریت ژورنال» خطاب به رئیس‌جمهور آمریکا باشد. چهره‌های مطرح این روزنامه، در یادداشتی به جو بایدن درباره پیامدهای بلندمدت سند همکاری جامع ایران و چین هشدار داده و از وی خواستند «توهماتش درباره احیای نظم بین‌المللی» را کنار بگذارد. به گزارش فارس، به نوشته شورای سردبیران وال استریت ژورنال، سند همکاری جامع ایران و چین «به ایران برای دور زدن تحریم‌های ایالات متحده کمک می‌کند، ایران یک خریدار بلندمدت برای صادرات نفتی خواهد داشت، دو کشور یک بانک ایرانی - چینی ایجاد خواهند کرد که هدف از آن دور زدن غلبه دلار در تجارت جهانی است و در نهایت این توافق سبب افزایش نفوذ چین در خاورمیانه می‌شود».

در فضای داخلی نیز مسئولان و کارشناسان بسیاری به این توافق واکنش نشان دادند. از سخنان مقامات وزارت خارجه و دولت در تأیید این توافق که بگذریم، مجتبی گلرخان، کارشناس مسائل حقوق بین‌الملل در گفت‌وگو با قدس با بیان اینکه در این سند بندی با عنوان «نفی فشارهای خارجی» آورده شده، تأکید کرد: «در این سند از لفظ حمایت (support) استفاده نشده، بلکه کلمه حفاظت (Protection) به‌کار رفته است. حفاظت بار معنایی و اثر حقوقی بالاتر و بیشتری نسبت به حمایت دارد». همچنین خرمشاد، دبیر شورای راهبردی روابط خارجی کشورمان معتقد است: «توافق ایران با چین میخ آخر بر تابوت فشارهای حداکثری غرب بر ایران بود». عبدالرحیم انصاری نیز درباره این توافق می‌گوید: تحریم‌های آمریکا فقط ابزاری برای خنده خواهد بود و تنها کشوری که از این ماجرا ضرر خواهد کرد خود آمریکاست. 

آیت‌الله خامنه‌ای راست گفته بود...

در نهایت یکی از جالب‌ترین واکنش‌ها نیز به توییت بن نورتون، خبرنگار آمریکایی مربوط می‌شود که نوشت: «توافق ایران و چین میخی است بر تابوت هژمونی ‎آمریکا در غرب آسیا. آیت‌الله خامنه‌ای راست گفته بود که دوره پسا آمریکا آغاز شده است».

آن‌گونه که رسانه‌های غربی و کارشناسان داخلی و خارجی می‌گویند به نظر می‌رسد اجرایی شدن قراردادهای برخاسته از سند همکاری ۲۵ ساله مانند کمربند باستانی ابریشم، ایران را نیز مانند چین به یکی از قدرت‌های اقتصادی منطقه تبدیل می‌کند و به تهران برای عبور از تحریم‌های ظالمانه واشنگتن کمک خواهد کرد. با این تفاوت که آن‌زمان این یک جاده بود و این‌بار یک بزرگراه با باندهای متعدد دوطرفه!